Bilgi Kuramı (Epistemoloji), felsefenin temel disiplinlerinden biridir ve bilginin doğasını, kaynağını, kapsamını ve gerekçelendirilmesini sistematik olarak inceleyen alandır.

Üniversitelerin Felsefe bölümlerinde lisans düzeyinde zorunlu olarak okutulan bu dersin (genellikle Epistemoloji I ve Epistemoloji II şeklinde iki dönemde) standart müfredatı, temel olarak şu konuları içerir:

1. Temel Kavramlar ve Bilgi Problemi

Dersin başlangıcında, bilgi kuramının temelini oluşturan kavramlar ve sorunlar ele alınır:

• Epistemolojinin Tanımı ve Kapsamı: Bilgi kuramının konusu, amacı ve diğer felsefe disiplinleri (Varlık Felsefesi/Ontoloji gibi) ile ilişkisi.

• Bilginin Tanımı ve Türleri:

Bilgi Nedir? Klasik tanım: Gerekçelendirilmiş Doğru İnanç (GDI).

Bilgi Türleri: Yaparak bilme (how-to knowledge), aşinalık bilgisi (knowledge by acquaintance) ve önermeye dayalı bilgi (propositional knowledge).

• Temel Epistemolojik Sorular: Bilginin kaynağı nedir? Bilginin sınırı nedir? Bilgi mümkün müdür?

2. Gerekçelendirme (Justification) Problemi

Bilgiyi basit inançtan ayıran temel unsur olan gerekçelendirme kavramı ve kuramları incelenir:

• Gerekçelendirmenin Doğası: İnançlarımızı doğru kabul etmemizi sağlayan nedenler ve kanıtlar.

• Gerekçelendirme Kuramları:

• Temelcilik (Foundationalism): Tüm bilginin temelde yatan, kendiliğinden apaçık inançlara dayandığını savunur (örneğin duyusal deneyimler veya mantık ilkeleri).

• Tutarlılıkçılık (Coherentism): Bir inancın gerekçelendirilmiş olmasını, diğer inançlarla tutarlı bir ağ oluşturmasına bağlar.

• Güvenilircilik (Reliabilism): Bir inancın, güvenilir bir süreç (örneğin sağlıklı algılama, doğru akıl yürütme) sonucu ortaya çıkmasına odaklanır.

3. Bilginin Kaynağına İlişkin Kuramlar

Doğru bilgiye hangi yolla ulaşıldığına dair ana felsefi akımlar incelenir:

• Rasyonalizm (Usçuluk): Bilginin temel kaynağının akıl, düşünme ve doğuştan gelen fikirler olduğunu savunur (Platon, Descartes, Spinoza, Leibniz).
  A Priori ve A Posteriori bilgi ayrımı.

• Empirizm (Deneycilik): Tüm bilginin kaynağının deneyim, duyu verileri ve gözlem olduğunu savunur (Locke, Berkeley, Hume).

• Kritisizm (Eleştirel Felsefe): Akıl ve deneyimin sınırlarını ele alarak her ikisini de bilgi sürecinin bir parçası olarak görür (Kant).

• Sezgicilik (Entüisyonizm): Bilgiye doğrudan, aracısız bir kavrayışla (sezgi) ulaşıldığını savunur (Bergson).

4. Şüphecilik ve Bilginin Sınırları

Bilginin kesinliğini ve sınırlarını sorgulayan şüpheci yaklaşımlar incelenir:

• Felsefi Şüphecilik (Septisizm): Kesin bilgiye ulaşmanın mümkün olmadığını savunan genel yaklaşım.

• Radikal Şüpheci Argümanlar: Dış dünyanın varlığına, diğer zihinlere ve geçmişe dair şüpheci itirazlar.

• Şüpheciliğe Yanıtlar: Şüpheciliğin bilgi iddialarımıza bir tehdit oluşturup oluşturmadığı ve şüpheci argümanları reddetmenin yolları.

5. Çağdaş Epistemoloji Konuları

Dersin ilerleyen aşamaları genellikle modern ve çağdaş felsefedeki özel konulara odaklanır:

• Gettier Problemi: Klasik Gerekçelendirilmiş Doğru İnanç tanımının eksikliklerini ortaya koyan vaka analizleri.

• Fenomenoloji: Bilincin ve deneyimin yapısını inceleyerek bilginin kaynağını fenomenlerde arar.

• Sosyal Epistemoloji: Bilginin sosyal ve kültürel bağlamını, bilginin yayılmasını ve grup inançlarını inceler.

• Bilim Felsefesiyle Kesişimler: Bilimsel bilginin doğası, bilimsel yöntemin gerekçelendirilmesi (Karl Popper, Thomas Kuhn).

• Doğallaştırılmış Epistemoloji: Epistemolojinin, psikoloji ve bilişsel bilimler gibi bilimsel disiplinlerin sonuçlarından yararlanması.

Bu müfredat, öğrencilerin "Neyi biliyorum?", "Bildiğimi nasıl biliyorum?" ve "İnançlarımı ne zaman doğru kabul etmeliyim?" gibi temel sorular üzerine derinlemesine düşünmelerini sağlamayı amaçlar.