Felsefe Ders Materyalleri

Felsefe 11.Sınıf Sözlük
11.Sınıf Sözlük WORD İndir
11.Sınıf Sözlük PDF İndir

Agnostisizm (Bilinemezcilik) Tanrının varlığının bilinemeyeceğini ileri süren öğreti.

Alegori Bir düşünceyi daha kolay kavratabilmek için onu, benzetmelerle göz önünde canlandırma işi   Örn:Platon Mağara Alegorisi

Anarşizm Devlet başta olmak üzere tüm baskıcı kurum ve kuralların ortadan kaldırılması gerektiğini savunan öğreti.

Bakunin /Kropotkiıı /Proudhon / Çernişevski

Anoloji (Benzeşim)

Aperion Her şeyin kendisinden doğduğu sonsuz ve soyut güç. Anaximandros  

 

Aoloji (Savunma)  Hristiyanlığa karşı yapılan eleştirileri çürütmek adına yapılan savunmalar

A Posteriori Doğumdan sonra elde edilen bilgi.

A Priori Doğumdan önce gelen bilgi.

Argümantasyon Akıl yürütme

Aristokrasi Elit azınlığın yönetimi

Ataraxia Yargıda bulunmamanın getirdiği huzur hali. Pyron / Timon / Zenon

Ateizm Tanrının varlığını reddeden felsefi öğreti. 

Batınilik Kutsal kitaplardaki harf ve sözcüklerden gizli manalar çıkaran görüş. Musevi İbn MEYMUN

Bürokrasi Memurlar topluluğunu ifade eder. Daha çok üst düzey devlet memurlarını tanımlamak için kullanılır.

Cebriye İnsanın özgür olmadığını savunan öğreti

Dehriyye (materyalist) Ateist İslam felsefesi dönemi akımı. Ravendi

Deizm Tanrının varlığını kabul edip, her türlü din, kutsal kitap ve peygamberi reddeden öğreti.

Determinizm (Nedensellik) Neden sonuç ilişkisi 

Determinizm İnsanın hiçbir davranışında özgür olmadığını savunan öğreti

Distopya Geleceğe dönük olumsuz devlet tasarılarıdır. 1984 / Cesur Yeni Dünya

Diyalektik Karşıt kavramlardan yola çıkarak senteze ulaşma süreci. Tez(Siyah) - Antitez(Beyaz) =Sentez(Gri)

Diyalektik İdealizm Diyalektik sistemi kuran doğaüstü bir gücün var olduğunu savunan öğreti.  F.Hegel                                  

Diyalektik Materyalizm   Diyalektik sistemi kuran doğaüstü bir gücün var olmadığını, doğada kendiliğinden ortaya çıktığını savunan öğreti.  K.Marks

Doxa Sanı Kesin olmayan bilgi.

Dualizm (İkicilik) İki farklı varlık biçimini varlığın kaynağı olarak gören akım.   Örn: Madde ve Ruh. R.Descartes.

Egoizm (Benmerkezcilik)  Her canlı, içgüdüsel olarak önce kendi çıkarını düşünür. T.Hobbes

Ekspresyonizm Sanatın duygu ve düşüncelerin dışa aktarımı olduğunu savunan öğreti

Emprizim (Duyumculuk) Bilginin kaynağının duyu organları olduğunu savunan öğreti.  J.Locke

Entüisyonizm (Sezgicilik) Bilginin sezgiyle elde edilebileceğini savunan öğreti.  H.Bergson / Gazali 

Episteme Doğru bilgi

Epistemoloji Bilgi Felsefesi

Epokhe Hüküm vermem, yargıların askıya alınmasıdır.

Ereksel Amaçsal

Estetik Sanat felsefesi

Eşariyye / Maturidiye İnsanın özgür olduğunu ancak mutlak anlamda irade sahibi olmadığını savunan öğreti

Etik      Ahlak felsefesi

Existansiyalizm (Varoluşçuluk) İnsan varoluşunun getirdiği sorunları ele alan yaklaşım. J.P.Sartre

Fail Yapan kişi 

Fatalizm(Kadercilik) İnsan kaderinin değiştirilemeyeceğine inanan görüş.

Fenomenoloji (Görüngü Bilim, Öz Teorisi) Konusu "Öz"ün araştırılması olan felsefi öğreti.  E.Husserl 

Feodalite Senyör(Derebeyi) ve serf(Köylü) ilişkisine dayanan tarıma dayalı yönetim biçimi

Formel Biçimsel

Geist (Ruh) F.Hegel e göre evreni diyalektik bir sürece göre yöneten tanrı veya evrensel güç.

Hedonizm(Hazcılık)Yaşamın anlamını mutlulukta gören anlayış.  Manevi Haz. Epikuros-Bedensel Haz. Aristippos                       

Hermeneutik Yorum Sorunu.  Gadamer

Hümanizm (İnsancılık)

İdealizm Varlığı  düşünceye bağlayan, düşünce dışında nesnel bir gerçekliği kabul etmeyen felsefi öğreti. 

Platon /F.Hegel /Farabi.                                                                                                                                                                         

İdol Önyargı

İndeterminizim İnsanın davranışlarında tamamen özgür olduğunu savunan akım.

İroni (Alay) Bilgilerinin doğruluğundan emin olan insanlara, aslında yanıldıklarını göstermek için Sokrates in kullandığı, soru ve cevaba dayalı diyalog yöntem. 

İşrakilik Mantığa dayalı bilginin yerine mistik tecrübeyle dayalı bilgiyi koyan öğreti.  Şahabettin Sühreverdi 

İyonya İzmir ve Aydın illerini kapsayan A.Yunan medeniyeti

Kartezyen Felsefe Descartes felsefesi 

Kategorik İmperatif Yapılması zorunlu olan davranışı ifade etmek için kullanılan kavram. Emir.  I.Kant

 

Kinik (Köpekçilik) Sade ve mülksüz yaşam idealine dayalı felsefi öğreti.   Sinoplu Diogen

Kritisizm (Eleştirel felsefe) Akıl ve duyumun bilgi edinmede eşdeğer olduğunu savunan öğreti .  I.Kant.                       

Kümülatif  Yığılan bilgi

Liberalizm (Özgürlükçülük) Önceliğin bireyin hak ve özgürlüklerinde olması gerektiğini savunan öğreti

Logos Bilim, Bilgi, Evrensel düzen ve akıl.

Maiotik (Doğurtma) Hiçbir şey bilmediğini öne süren insanlara, aslında birçok konuda bilgi sahibi olduklarını göstermek için Sokrates in kullandığı, soru ve cevaba dayalı diyalog yöntem.

Mantıkçı Pozitivizm (Analitik Felsefe /Viyana çevresi)   Felsefenin sembolik mantığı kullanarak dil analizi yapması gerektiğini savunan öğreti.   L.Witgenstein

Materyalizm (Maddecilik) Evrendeki tek kaynağın madde olduğunu ve bütün varlıkların maddeden türediğini öne süren felsefi öğreti.

K.Marx /Demokritos 

Meşruiyet Eylemlerin, yasalara uygunluğu.

Metafizik (Doğa Ötesi) Temel konuları, tanrı, ruh, ölümsüzlük... Vs. 

Mimesis (Taklit) Sanatı doğanın taklit edilmesi olarak gören öğreti.  Platon / Aristoteles 

Mistik Gizemli

Monarşi Babadan oğula geçen yönetim biçimi

Monizim (Tekçilik) Varlığın kaynağı olarak tek bir varlık biçimini gören düşünce.   Örn: Tanrı

Monoteizm Tek Tanrıcılık

Mutezile/Kaderiyye İnsanın, eylemlerini seçmede özgür olduğunu ve irade sahibi olduğunu savunan öğreti

Nihilizm (Hiççilik) Her türlü ahlaki, geleneksel, dini değer ve otoriteyi reddeden öğreti.  F.Nietzche 

Nous / Spermata Tohum.  Anaxagoras

Numen(Öz) Varlığı o varlık yapan, soyut nitelik.  Örn: İnsanın numeni, kişiliğidir

Obje Nesne

Objektif   Nesnel Tarafsız

Olgu(sal) Duyu organları ile kavranabilen her şey.

Oligarşi Zengin azlığın yönetimi

Ontoloji Varlık Felsefesi

Öndeyi Bilimsel verilerden hareketle, geleceğe dönük yapılan tahmin.

Otodeterminizm İnsanın, davranışlarında kısmen özgür olduğunu savunan akım.

Panenteizm Tasavvuf anlayışı. 

Panteizm (Tüm tanrıcılık) Kâinatın tanrının kendisi olduğunu savunan dini öğreti

Paradigma Belli bir dönemde geçerli olan egemen bilimsel, siyasi veya ekonomik sistem

Paradoks Mantıksal olarak hem doğruluğu, hem de yanlışlığı kanıtlanamayan önerme. Marslı: ‘Tüm marslılar yalancıdır.

Patristik (Kilise babaları)  Augustinus

Philosophia (Philio: Sevgi / Sophia: Bilgelik) Bilgi sevgisi

Pluralizm (Çokçuluk) Varlığın kaynağı olarak ikiden fazla varlık biçimini gören düşünce.  Örn: Empodokles e göre Arke 4 elementtir.

Politeizm Çok Tanrıcılık.  Örn: A.Yunan tanrıları. Zeus, Poseidon, 

Pozitivizm Bilimin tek sağlam bilgi türü olduğunu savunan ve metafiziği reddeden öğreti.     A.Comte 

Pragmatizm (Faydacılık)    Fayda sağlayan davranış ve bilgilerin, doğru olduğunu savunan akım.  W.James/J.Dewey

Rasyonalizm Akılcılık. Sokrates /Platon / R.Descartes

Realizm(Gerçekçilik) Bilinçten bağımsız bir gerçekliğin var olduğunu kabul eden öğreti.

Reel Varlık Somut varlıktır. Örn: İnsan

Refleksif Var olan bilginin üzerine tekrar dönüp, eleştirel bir tarzda ele almaktır.

Refleksif Var olan bilginin üzerine tekrar dönüp, eleştirel bir tarzda ele almaktır.

Romantizm Toplumun bütün sınıflarına hitap eden, duygu ve coşkunun önemli olduğu ve sade bir dilin kullanıldığı akım

Rölativizm (Göreli, İzafi) Kişiden kişiye, yer ve zamana göre değişen.

Sav İddia

Sekülarizm Laiklik

Sentez Çeşitli öğeleri bir araya getirme, birleştirme. 

Septisizm (Şüphecilik) Bilgiyi şüpheyle karşılayan, hüküm vermeyen öğreti   Protogoras / Georgias

Skolastik Okullaşma.  Anselmus /Aquinolu Thomas / Ockhamlı William

Sofizm (Sofistler)  Doğru bilginin olmadığını savunan öğreti.  Protogoras / Georgias

Sosyalizm Eşitliği temel alan felsefi düşünce

Spermata (Tohum) Varlığı oluşturan temel parçacıklar Anaxagoras

Spiritualizm (Ruhçuluk)  Evrenin ruhsal bir temele dayandığını ileri süren öğretilerin genel adı.

Stoa Felsefesi Sade bir yaşam ve eşitlik temeline dayalı felsefi öğreti.  Epiktetos / Zenon

Su(b)je Özne

 

Subjektif Öznel, kişiden kişiye değişen

Tabiyyun (Natüralistler) Deist islam felsefesi dönemi akımı.  Razi

Tao (Patika, Yol) Lao Tse

Tabula Rasa (Boş Levha) J.Locke

Teizm Tanrı, kutsal kitap ve peygamberlere inanan dini öğreti  Örn: İslamiyet, Yahudilik 

Teleoloji (Amaçlılık) Evrenin belli bir amaç doğrultusunda düzenli olarak ilerlediğini savunan görüş

Teoloji Din bilim, ilahiyat

Tin Ruh

Töz (Cevher) Var oluşu için başka bir şeye ihtiyacı olmayan ilk varlık.

Utulitarizm (Toplumsal Faydacılık) Davranışın herkese yarar sağlanması gerektiğini savunan öğreti.  J.Bentham

Ütopya Zihinde oluşturulan hayali devlet modeli 

Yadsımak Reddetmek, kabul etmemek